Suïcidepreventie

 

113Online   of bel 0900 - 0113

 

Zelfmoord, zelfdoding, niet meer willen leven of suïcide. Hoe je het ook noemt, bij 113Online kun je hierover praten. Anoniem, vrij en open. Via de telefoon, e-mail of chat. Je kunt 24 uur per dag vertellen over je angst, depressiviteit en gepieker.

Wil je meer dan dat? Wij helpen je passende oplossingen te vinden.

Middels e-consultatie en chat-therapie bijvoorbeeld. Maak een eigen account aan op Mijn 113online.

Of praat met lotgenoten op het forum.

 

Nieuwe richtlijn voor zorg voor suïcidale patiënten (5-2012)

De nieuwe Multidisciplinaire Richtlijn ‘diagnostiek en behandeling van suïcidaal gedrag’ biedt psychiaters, psychologen, psychotherapeuten, verpleegkundigen en (huis)artsen een praktische handreiking, waarin de beschikbare wetenschappelijke kennis en inzichten over omgang met suïcidaal gedrag gebundeld zijn. De richtlijn is op 22 mei 2012 gepresenteerd.

De focus van de nieuwe richtlijn ligt niet op risico-inschatting maar op diagnostiek, indicatiestelling en behandeling van suïcidaal gedrag. De richtlijn geeft hulpverleners concrete aanbevelingen die betrekking hebben op algemene principes van diagnostiek en behandeling (zoals goed contact met de patiënt, het betrekken van naasten en de zorg voor veiligheid), het doen van oriënterend onderzoek naar de ernst van suïcidaal gedrag, het stellen van een prognose, het maken van een behandelplan en het toepassen van interventies.

 

Behoefte aan landelijke richtlijn

Suïcidaal gedrag is een omvangrijk en complex maatschappelijk probleem. Jaarlijks zijn er ongeveer 1500 mensen in Nederland die omkomen als gevolg van suïcide. Omgaan met suïcidaal gedrag is voor zorgprofessionals een belangrijk onderdeel van hun werk, maar hoe dit moet, was tot op heden niet eenduidig voor hen omschreven. Ook het ministerie van VWS en de Inspectie voor de Gezondheidszorg stelden eerder belang te hechten aan een landelijke multidisciplinaire richtlijn om de zorg voor suïcidale patiënten transparant en toetsbaar te maken. Gefinancierd door ZonMw en gecoördineerd door het Trimbos-instituut brachten het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP) en de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) daarom drie jaar geleden een multidisciplinair team van experts waaronder een aantal verpleegkundigen die lid zijn van V&VN. Samen met patiëntenverenigingen schreven zij de richtlijn.

 

MDR Diagnostiek en Behandeling van Suïcidaal Gedrag (1.0)

PDF Samenvatting MDR Diagnostiek en Behandeling van Suïcidaal Gedrag (1.0)

 

 

PDF Toelichting voor Cliënten en Naasten (1.0)

 

Tekst

De Multidisciplinaire Richtlijn Diagnostiek en Behandeling van Suïcidaal Gedrag Toelichting voor Cliënten en Naasten

 

 

Dian Herpin

Sanne de Loor

Hennie Hamelink

 

De richtlijntekst, en een samenvatting van de richtlijn, waarop Deze folder een toelichting vormt zijn te vinden via:

www.nvvp.net en www.ggzrichtlijnen.nl

     

Inleiding

Suïcide is er meestal niet plots en zomaar. Het begint als regel met signalen. Gevoelens van niet meer verder te kunnen en eenzaamheid worden steeds sterker, het lijden kan als ondraaglijk ervaren worden. Het verlangen naar een oplossing wordt steeds dringender, een permanente oplossing voor een tijdelijk probleem! Goed bedoelde adviezen als ‘ flink zijn’, of ‘stel je niet aan’ bieden geen oplossing. Het is voor u en voor uw naasten moeilijk te verdragen en mee om te gaan. Het is dan ook belangrijk om zo snel mogelijk professionele hulp in te schakelen.

 

Om de zorg te verbeteren, is de Multidisciplinaire Richtlijn Diagnostiek en Behandeling van Suïcidaal Gedrag opgesteld.

Voor u als cliënt of als naaste is het nuttig om te weten wat deze richtlijn inhoudt en wat u van de hulpverlener mag verwachten, de verantwoorde zorg waar u op mag rekenen. Dat wordt hieronder in het kort beschreven. Tot slot vindt u verwijzingen naar documenten die u meer informatie kunnen verschaffen en instanties die u bij acute nood kunnen helpen.

 

Wat is een 'richtlijn' ?

Deze richtlijn is een verzameling van concrete aanbevelingen om te komen tot een goede diagnose en een verantwoorde behandeling van mensen die worstelen met suïcidale gedachten en/of een suïcidepoging deden. Daarvoor is het van belang om als professionele hulpverlener te weten wat suïcidaal gedrag is en wat daarvan de oorzaken zijn. Hoe kun je suïcidaal gedrag herkennen? Hoe kun je als hulpverlener de cliënt bescherming bieden en vervolgens de ernst van het suïcidale gedrag en de oorzaken ervan vast stellen en proberen te beïnvloeden? De hulpverlener die werkt volgens de richtlijn zal zich uiteraard allereerst op de cliënt richten, maar de naaste mag verwachten dat de hulpverlener hem of haar, als de cliënt akkoord is, bij het proces van diagnose en behandeling betrekt, informeert en ook steun geeft.

 

Waarom is een dergelijke richtlijn noodzakelijk?

Doel van deze richtlijn is om de zorg te verbeteren voor mensen die suïcidaal gedrag vertonen.

 

Voor wie is deze richtlijn bedoeld?

De richtlijn is opgesteld door psychiaters, psychologen, huisartsen en verpleegkundigen en wordt aanbevolen voor alle artsen, verpleegkundigen, psychologen en psychotherapeuten die werkzaam zijn in de gezondheidszorg. Anders gezegd: de richtlijn is ‘voor en door’ hulpverleners opgesteld. De richtlijn kan, in deze ogenschijnlijk machteloze situatie, ook cliënten en naasten, informeren over de aanbevelingen die er voor hulpverleners zijn. Cliënt en naasten kunnen zich gesteund voelen door voldoende informatie en uitleg over mogelijke behandelingen. De richtlijn kan de cliënt helpen om inzicht te krijgen in de problematiek en deskundig advies krijgen over het omgaan met de problemen.

 

Hoe is die richtlijn tot stand gekomen?

De richtlijn geeft weer hoe je als professioneel hulpverlener - volgens de laatste stand van zaken - het best iemand die suïcidaal gedrag vertoont zou kunnen helpen. Om deze richtlijn op te stellen is allereerst gekeken naar wat in de wetenschappelijke literatuur bekend is over wat wel en niet werkt. Er is daarbij ook gekeken naar al bestaande internationale richtlijnen. Vervolgens heeft een aantal ervaren en deskundige Nederlandse hulpverleners over de inhoud gesproken. Deze professionals hebben zoveel mogelijk gezocht naar overeenstemming in kennis en inzichten, om te komen tot een antwoord op de vraag ‘hoe kunnen diagnose en behandeling het best plaatsvinden? En waar moeten we dan aan denken? Wat moeten we doen en in welke volgorde?’ Ook wat cliënten en naasten zelf daarvan vinden is hierin meegenomen.

 

Is er een rode draad die door de diagnostiek en behandeling loopt?

Ja. Onontbeerlijk voor een goede diagnostiek en behandeling is het maken van contact door de hulpverlener met de cliënt. Immers alleen zo kan de hulpverlener vaststellen of er sprake is van suïcidaal gedrag, en hoe acuut de dreiging is dat de cliënt zichzelf iets zal aandoen. Dat contact is voor de hulpverlener de basis voor het opbouwen van een werkrelatie met de cliënt. Ook zorg voor de veiligheid van de cliënt is belangrijk, evenals het betrekken van naasten die de cliënt kunnen bijstaan. En tot slot: het bieden van continuïteit in de zorg. Dat is zeker een belangrijk aandachtspunt als de cliënt te maken heeft met meerdere hulpverleners, misschien zelfs uit verschillende organisaties. Er moet dus een goede samenwerking zijn tussen de hulpverleners, met duidelijkheid over ieders rol en taken.

 

Wat gebeurt er bij diagnostiek?

Er wordt gestreefd naar een zodanig contact dat hulpverlener en cliënt kunnen samenwerken. Daarbij zal aandacht zijn voor veiligheid, het betrekken van naasten en continuïteit van zorg. Een hulpverlener doet onderzoek naar de aard en ernst van de suïcidale gedachten die een cliënt heeft, en naar zijn of haar motieven, intenties en plannen. Heeft de cliënt al eerder geworsteld met suïcidale gedachten? Welke zijn de stress- en kwetsbaarheidsfactoren die het suïcidale gedrag bepalen? Wat zijn de aanleidingen geweest? Zeer belangrijk is ook dat suïcidaal gedrag gevolg of uiting kan zijn van een psychiatrische aandoening als een depressie of psychose. De hulpverlener zal daarbij ook aandacht geven aan de toestand waarin de cliënt verkeert: aan de wanhoop, hopeloosheid of het niet meer helder kunnen denken, om zo een inschatting te kunnen maken van het directe suïcidegevaar en om te komen tot een (voorlopig) behandelplan. Een Behandelplan, waarin afspraken over hulpvraag en hulpaanbod tussen cliënt en hulpverlener beschreven zijn, is een wettelijk recht van de cliënt volgens de Wet Geneeskundige Behandel Overeenkomst (WGBO).

 

Wat gebeurt er bij behandeling?

Ook in de behandeling komen de vier bij diagnostiek genoemde aspecten terug: contact, veiligheid, naasten en continuïteit. De richtlijn geeft de hulpverlener concrete aanwijzingen voor het zo goed mogelijk vormgeven van de behandeling. De behandeling is op te splitsen in eerste interventies en daarop aansluitende lange termijn behandeling. Veiligheid scheppen, oog hebben voor hoe de cliënt tegen zichzelf te beschermen, hoort tot de eerste interventies. Moeten er bijvoorbeeld in de directe omgeving van de cliënt de middelen worden weggenomen waarmee hij of zij zich zou kunnen beschadigen? Is het voor de cliënt wel veilig om naar huis te gaan? Zijn er naasten beschikbaar voor het bieden van steun en veiligheid? Moet gedwongen opname worden overwogen? Daarna zal de behandeling zich richten op het behandelen van het suïcidale gedrag, en zo mogelijk de directe aanleiding daarvoor, zoals bijvoorbeeld een depressie of psychoses. Daarbij kan gebruik gemaakt worden van psychotherapie en medicatie. Belangrijk is het opstellen van het signalerings- of veiligheidsplan met als doel: duidelijkheid en inzicht krijgen in het ontstaan en ontwikkeling van suïcidaal gedrag.

Een goed contact, vertrouwen ook, tussen hulpverlener en cliënt is erg belangrijk: zij ‘werken’ immers gezamenlijk aan het herstel.

 

Wat is de rol van naasten bij de diagnostiek en behandeling?

Naasten betrekken is in meerdere opzichten belangrijk: zij zijn emotioneel betrokken, kunnen informatie geven en kunnen als bondgenoot worden betrokken bij de hulp die nodig is. Ook kan het zijn dat zij zelf behoefte aan hulp hebben. Het kan immers emotioneel voor hen zwaar belastend zijn, omdat degene waarbij zij betrokken zijn zich iets kan aandoen. Het is belangrijk dat zij goed geïnformeerd worden over wat aanleiding heeft gegeven tot het suïcidale gedrag, welke eerste interventies nodig zijn en welke mogelijkheden er op langere termijn zijn.

De individuele cliënt staat bij dit alles uiteraard centraal. Maar de familieleden, vrienden of kennissen van de cliënt spelen steeds ook een belangrijke rol. Hulp en informatie van de naasten is bij de diagnostiek en behandeling ook essentieel, omdat suïcideplegers soms meer geneigd zijn met hun naaste dan met een professional te praten. De naaste kan bijvoorbeeld informatie geven over suïcidale uitingen, eerdere suïcidepogingen of recente ingrijpende levensgebeurtenissen of veranderingen ten opzichte van het gebruikelijke functioneren van de cliënt. De hulpverlener zal in overleg met de cliënt en vervolgens de naasten bespreken wat ieders rol kan zijn in de begeleiding van de cliënt.

 

Zijn er buiten deze richtlijn mogelijkheden ter ondersteuning?

In geval van nood

  • Als de situatie daarom vraagt: bel de huisarts, huisartsenpost, of als het niet kan wachten 112
  • 113 online. www.113online.nl. 0900-1130113 Biedt online hulp als je denkt aan zelfmoord, als je je zorgen maakt om iemand of als je nabestaande bent.
  • Stichting Ex6, voor suïcidale en ex-suïcidale mensen. www.ex6.nl.
  • Psychische Gezondheidslijn: www.psychischegezondheid.nl/depressiecentrum
  • Sensoor Telefonische Hulpdienst: www.sensoor.nl
  • Hulp- en informatielijn Stichting Korrelatie, www.korrelatie.nl
  • Jongeren: www.pratenonline.nl
  • Surinaamse Nederlanders:www.stopsuicide.nu
  • Bij zelfbeschadiging www.zelfbeschadigingondercontrole.nl

 

Voor overige informatie

  • Fonds Psychische Gezondheid - Brochure: Suicide. Als iemand geen uitweg meer ziet. Verkrijgbaar bij het Fonds Psychische Gezondheid: www.fondspsychischegezondheid.nl www.psychischegezondheid.nl/action/psychowijzer/40/suicide.html
  • Landelijk Platform GGZ: www.platformggz.nl Cliënten en familiekoepel in de GGZ
  • Ivonne van de Ven Stichting. www.ivonnevandevenstichting.nl Opgericht met als doel suïcide als urgent maatschappelijk probleem aan de orde stellen, de verbetering van suïcidepreventie, het bevorderen van wetenschappelijk onderzoek naar suïcide en het verhogen van de kwaliteit van hulpverlening aan nabestaanden.

 

Tenslotte

De positie van de cliënt in de zorgsector is de laatste decennia sterk veranderd. Cliënten zijn mondiger geworden en er is meer sprake van een gelijkwaardige relatie tussen cliënt en hulpverlener. Deze tendens wordt door de overheid ondersteund en versterkt. Uw rechten ten aanzien van uw behandeling zijn vastgelegd in 7 wetten die de positie van de consument in de zorgsector helpen te versterken en de kwaliteit van de zorgverlening bevorderen.

 

Ondersteuning cliënt

  • Patiënt Vertrouwens Persoon (PVP), komt op voor de belangen van de cliënt, geeft advies over de vele mogelijkheden binnen de zorg en bijstand bij de handhaving van uw rechten, is onafhankelijk van de instelling.
  • Cliëntenraad, behartigt de belangen van cliënten
  • Cliëntenbelangen Organisaties, komen op voor de belangen van de cliënt

 

Ondersteuning naasten

  • Familie Vertrouwenspersoon (FVP), schakel tussen cliënt, hulpverlener en familie
  • Familieraad, behartigt de belangen van familie van cliënten

 

 

Einde van

De Multidisciplinaire Richtlijn Diagnostiek en Behandeling van Suïcidaal Gedrag Toelichting voor Cliënten en Naasten

 

 

 

Suïcidale proces

Kwetsbaarheid en uitlokkende gebeurtenissen vormen een bedreiging voor het zelfbeeld.

Men voelt zich incompetent om huidige en toekomstige problemen aan te kunnen en komt in een toestand van hopeloosheid.

Dit wordt beleefd als een permanente toestand, waaruit ontsnappen niet mogelijk is.

Deze hopeloze toestand wordt als ondragelijk beschouwd.

 

Behandelen van suïcidaliteit

  • de GGZ "behandelt" suïcidaliteit te weinig en “controleert” te veel.

             

Behandelen is in contact komen

            • Twee vragen:

1. U denkt aan suïcide: dan moet u wanhopig zijn. Klopt dat?

2. Waarover bent u  wanhopig?

 

Cognitieve therapie bij suïcidaliteit

  • Probeer een zo goed mogelijk beeld te krijgen van de suïcidale gedachten van een suïcidaal persoon en van diens toekomstperspectief
  • Niet hulpverlenen, alleen inventariseren:
  • Welke gedachten willen suïcidale mensen ontvluchten?
  • Welke gedachten hebben suïcidale mensen over hun toekomst?
  • Irrationele gedachten begrijpen: waar vindt tunneldenken plaats?
  • Welke oplossingsstrategie is iemand kwijtgeraakt, die voorheen wel voor handen was?
  • Wat is nodig om de irrationele gedachten uit te dagen?

 

Allerlei tips op over hoe om te gaan met suïcidaliteit

 

Stichting Ex6 

Hulpverlening.nu  en/of  Chathulp.nu

 

Als u aan zelfmoord denkt

Veel mensen met zelfmoordgedachten zien geen andere uitweg. De dood is voor hen op dat moment de enige keuze, en de intensiteit van hun zelfmoordgevoelens moet niet onderschat worden - ze zijn echt, sterk en dringend.

Eenvoudige oplossingen zijn er niet.

 

Maar het volgende is ook waar:

    • Zelfdoding is vaak een permanente oplossing voor een tijdelijk probleem.
    • Als iemand depressief is, is hij vaak volledig gefixeerd op het moment. Een week of een maand later kan de situatie er heel anders uit zien.
    • De meeste mensen die ooit aan zelfdoding hebben gedacht, zijn nu blij dat ze leven. Ze zeggen dat ze niet een eind aan hun leven wilden maken, maar alleen de pijn wilden stoppen.

 

De belangrijkste stap is met iemand te praten. Mensen die aan zelfdoding denken, moeten niet proberen hun moeilijkheden in hun eentje op te lossen.

Ze moeten hulp vragen.

    • Praat met familie of vrienden. Alleen al het praten met een familielid, een vriend of een collega kan een enorme opluchting geven.
    • Praat met een vertrouwenspersoon. Sommige mensen kunnen niet met familie of vrienden praten. Sommigen praten liever met een vreemde. Overal ter wereld bestaan hulpdiensten, bemand met vrijwilligers die getraind zijn in het luisteren.
    • Praat met een dokter. Iemand die lange tijd zwaarmoedig is of zelfmoordneigingen heeft, kan aan depressie lijden. Dat is een ziekte die veroorzaakt wordt door een chemische balansverstoring en gewoonlijk behandeld wordt met medicijnen en/of therapie.

 

De tijd is een belangrijke factor om 'verder te kunnen gaan', maar wat er in die tijd gebeurt is ook van belang.

Iemand die aan zelfdoding denkt, moet zo snel mogelijk over z'n gevoelens praten.

 

 

Hoe helpt u een vriend of familielid met zelfmoordgedachten?

Wees stil en luister!

Als iemand depressief is of zelfmoordgedachten heeft, is onze eerste reactie proberen te helpen. We geven advies, delen onze eigen ervaringen mee en proberen oplossingen te vinden.

We doen er beter aan onze mond te houden en te luisteren. Mensen met zelfmoordgedachten hebben geen behoefte aan antwoorden of oplossingen. Ze willen een veilige plaats waar ze hun angst en bezorgdheid kunnen uiten, waar ze zichzelf kunnen zijn.

Luisteren - echt luisteren - is niet gemakkelijk. We moeten de neiging onderdrukken om iets te zeggen - een opmerking te maken, iets aan een verhaal te willen toevoegen of advies te willen geven. We moeten niet alleen luisteren naar de feiten die iemand ons vertelt, maar ook naar de gevoelens die erachter zitten. We moeten de dingen vanuit hun gezichtspunt proberen te begrijpen, niet vanuit het onze. Hier volgen enkele punten om op te letten als u iemand helpt die zelfmoordgedachten heeft.

 

Wat willen mensen die zelfmoordgedachten hebben?

    • Iemand die naar ze luistert. Iemand die de tijd neemt om echt naar ze te luisteren. Iemand die niet oordeelt, advies of een mening geeft, maar al z'n aandacht.
    • Iemand om vertrouwen in te hebben. Iemand die hen respecteert en niet probeert de leiding te nemen. Iemand bij wie alles strikt vertrouwelijk blijft.
    • Iemand die om hen geeft. Iemand die zichzelf beschikbaar stelt, hen op hun gemak stelt en rustig spreekt. Iemand die geruststelt, accepteert en gelooft. Iemand die zegt: "Ik geef om je."

 

Wat willen mensen met zelfmoordgedachten niet?

    • Alleen zijn. Afwijzing kan het probleem tien keer zo erg doen lijken. Iemand hebben waar je een beroep op kunt doen, maakt heel veel uit. Luister.
    • Advies krijgen. Preken helpt niet. Evenmin helpt de suggestie 'kop op' of de gemakkelijke verzekering dat 'alles in orde komt'. Analyseer niet, vergelijk niet, verdeel niet in hokjes en bekritiseer niet. Luister.
    • Ondervraagd worden. Verander niet van onderwerp, heb geen medelijden en doe niet uit de hoogte. Het is moeilijk om over gevoelens te praten. Mensen met zelfmoordgedachten willen niet gehaast worden of in de verdediging gedrongen. Luister.

 

De waarschuwingssignalen van zelfmoord

Zelfmoord is zelden een impulsieve beslissing. In de dagen en uren voordat mensen zichzelf doden, zijn er gewoonlijk aanwijzingen en waarschuwingssignalen.

De sterkste en meest verontrustende tekenen zijn verbaal - 'Ik kan niet meer verder', 'Niets doet er meer toe' of zelfs 'Ik denk erover om er een eind aan te maken.' Zulke opmerkingen moeten altijd serieus worden genomen. 

 

Andere veel voorkomende tekenen zijn:

    • Neerslachtig of teruggetrokken worden
    • Roekeloos gedrag
    • Zaken op orde maken en waardevolle bezittingen weggeven
    • Een opvallende verandering in gedrag, houding of uiterlijk
    • Overmatig alcohol- of druggebruik
    • Een groot verlies of verandering van leven moeten verwerken

 

Gedachten en Emoties

    • Gedachten aan zelfmoord
    • Eenzaamheid - gebrek aan steun van familie en vrienden
    • Afwijzing, zich uitgesloten voelen
    • Grote droefheid of schuldgevoelens
    • Niet in staat zijn om verder te kijken dan een heel beperkt gezichtsveld
    • Dagdromen
    • Bezorgdheid en spanning
    • Hulpeloosheid
    • Verlies van eigenwaarde